Geleneksel sahne oyunlarımızın özelliklerini açıklayan bir yazı yazınız

6.sınıf Türkçe dersi için verilen Sahnede Canlanan Oyuncak: Kukla etkinlik sorularından birisi. Soru şu şekilde:

• Geleneksel sahne oyunlarımız nelerdir? Bu oyunların özelliklerini açıklayan bir yazı yazınız.

Geleneksel sahne oyunlarının özellikleri için yazı aşağıdaki şekilde oluşturulabilir:

Geleneksel sahne oyunları denilince ilk akla gelenler şüphesiz kukla, meddah, orta oyunu ile Hacivat ve karagöz’dür. Kukla oyunu; üç boyutlu hazırlanan kuklalar kullanılarak, karşılıklı konuşma, taklit ve söze söyleme sanatına kullanılarak, tek aktör tarafından sergilenen oyun türüdür. Anadolu’da zaman içinde çeşitli adlar ile anılmıştır. En yaygın olarak kullanılan adlar “korkolçak” ve “çadır hayal” olarak adlandırılan ipli kukladır. Kendilerine özgü basit teknikler ile tarih içerisinde birçok Türk boyunda ve 17.yy itibari ile ülkemizde; köylerde “karaçör, çömçe gelin”   adlarıyla, şehirlerde ise kukla adı ile bilinmektedir. Bir hareket ve hacim oyunu olan kukla konusunu edebi hikayeler ve günlük yaşamdan alır. “İbiş ve İhtiyar” ihtiyarın baş kahramanlığını yaptığı kukla oyununun 14.yy’dan beri oynatıldığı bilinmektedir. Oyunda ihtiyarın canlandırdığı karakter varlıklı bir kişidir, İbiş ise kurnazlığı ve hazırcevaplığı ile oyunu neşelendirir. Sahnenin ardından el kuklacısı iki eliyle kuklaları oynatarak konuşturur. Farklı bir oynatma türü olan ipli kuklada ise kuklalar sahnenin üzerinden iplerle hareket ettirilir.



Geleneksel sahne oyunlarının bir diğer türü olan meddah; taklit sanatını kullanarak, çeşitli hikayeleri toplum önünde anlatır.  Oyun farklı kılıklara giren bir kişinin performansına dayanmaktadır. Meddah belirlediği konu için farklı karakterlerin hareketlerini, seslerini canlandırır.  Meddahlar oyunlarında efsaneler, destanlar ve günlük hayattan alıntılar yaparlar. Meddah eline aldığı değneği ve mendili ile yüksekçe bir yerde oyununu canlandırır. Son yüzyılın en çok tanınan meddahları Sururi ve Aşki olmuştur.

Orta oyunu müzikli ve danslı bir oyun olup, halkın önünde açık alanda oynanır. Pişekar ile Kavuklu oyunun baş kahramanlarıdır. Oyunun en büyük özelliği doğaçlama olarak bir metine bağlı olmaksızın sergilenmesidir. Oyunun konuları usta çırak ilişkisi ile aktarılmaktadır. Eleştiri ve komedi temeline dayanan oyun toplumun sorunlarını yansıtır.  Oyunda dekor olarak evi temsil eden “yeni dünya” olarak adlandırılan bezsiz bir paravan ile dükkanı temsil eden iki katlı bir kafes bulunur.

Hacivat ve Karagöz en çok bilinen ve sevilen geleneksel sahne oyunudur. Bir gölge oyunu olan Hacivat- Karagöz’de karşılıklı konuşma ve taklit ön plandadır. Hayalbaz ve yardımcısı yardak tarafından perdenin arkasından oynatılır ve seslendirilir. Oyunda toplumun farklı kesimlerini temsil eden tiplemeler vardır. Kabadayı, Arnavut, Yahudi, acem gibi karakterler en çok bilinenleridir.  Oyun dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde; perde açılır ve Hacivat sahneye gelir. Karagöz’ü okuduğu “semai” ile sahneye davet eder. Daveti kabul eden Karagöz sahneye gelir ve atışma başlar. İkinci bölüm atışma ve söyleşi olarak adlandırılır. Karşılıklı bilmecelerin sorulduğu bu bölümde başlarından geçen olaylar anlatılır. Üçüncü bölüm oyun veya fasıl alarak adlandırılır. Oyunun ana bölümüdür. Yardımcı karakterlerin eşliğinde konu işlenir. Dördüncü bölüm çok kısadır, artık olaylar çözümlenmiş ve konu bitmiştir, final olarak adlandırılır.