Karikatür nedir? Karikatürün Özellikleri nelerdir?

5.sınıf Türkçe dersi için verilen 6.Tema Okuma Kültürü, Karikatür Hazırlık Çalışmaları sorularından birisi. Soru şu şekilde:

• Karikatür nedir? Özellikleri nelerdir? Araştırınız.

Kelime anlamı olarak “İnsan ve toplumla ilgili her tür olayı konu alarak abartılı bir biçimde veren, düşündürücü ve güldürücü resim” anlamına gelen karikatür; bir şeyin, bir kimsenin, bir olayın alaylı, insanı güldürecek ve güldürürken de düşündürecek biçimde abartılı olarak çizilmesidir. Karikatür resim sanatının bir dalı olup, karikatür çizenlere “karikatürist” denilir.

Karikatür sanatında olayın ayrıntılarına girmeksizin kısa, düşündürücü ve özlü bir fikir vermek amacı ile çizim yapıldığı gibi genellikle güldürmek için bazı özellikler göze çarpıcı bir şekilde resmedilir. Karikatür sanatı, kendine özgü sadeliği ve öğretici tarafı sebebiyle herkes tarafından sevilir.

Karikatür sanatının tarihi çok eskiye dayanmaktadır. Pompei ve Hercula’nın kazılarında, duvar ve vazolarda çeşitli karikatür örneklerine rastlanmıştır. Günümüzdeki tarza yakın karikatür sanatı ise Rönesans devrinde başlamıştır. Bilinen en eski modern karikatür örnekleri, belirli kusurlarını modele dökmek için insanları gözlemleyen Leonardo da Vinci tarafından verilmiştir. Bunlarda amaç, özgün olanın bir portreden daha vurucu olduğu izlenimi vermektir. Gian Lorenzo Bernini (1598-1680), yine bu alandaki ilk sanatçılardan biri olup, bir insanı üç dört çizgiyle mizahi olarak betimlemeyi başarmasıyla bilinmektedir. Karikatür sanatı, zamanla Fransa ve İtalya’daki kapalı aristokrat kesiminde yaygınlaştır.

Türkiye’de ilk karikatür; Teodor Kasap’ın 1870’te çıkardığı Diyojen Dergisi’nde görülmüştür. İlk karikatürist Cem adındaki bir ressamdır. Çıkardığı Cem dergisinde batı anlayışına uygun olarak Osmanlı Devletini ve idarecilerini hicvetmiştir. Cumhuriyet döneminde önceleri Necmi Rıza, Orhan Vural, Sedat Nuri İleri, Münif Fehim, Rıfkı, Ramiz ve daha sonra Salih, Vehip Sinan, Semih Balcıoğlu, Turhan Selçuk, Nehar Tüblek, Ferruh Doğan, Güngör Kabakçıoğlu, Tonguç Yaşar gibi karikatürcüler yetişmiştir. Cemal Nadir ve Ramiz yurdumuzda karikatürcülüğü meslek haline getirmişlerdir.

Son zamanlarda uluslararası karikatürcüler arasında Fransa’da Sennep, Guérin ve Effel; İngiltere’de Sir David Low; Almanya’da da P. Simmel bilinmektedir. Şair ve edipliklerinin yanında Victor Hugo ile Alfred de Musset birer karikatürcüydüler.

• Karikatürün Özellikleri nelerdir?

– Bir kişinin veya bir olayın dikkati çekici özelliklerini ortaya koyar.

– Genellikle kişilerin bazı özelliklerinin abartılması konu edilir.

– Olayın ayrıntılarına girmeksizin kısa, düşündürücü ve özlü bir fikri vardır.

– Kendine özgü sadeliği ve öğretici tarafı olmalıdır.

– Olaylar düşündürücü ve güldürücü şeklide resmedilir.

• Karikatür farklı kişiler tarafından farklı biçimlerde yorumlanabilir mi?

Karikatürler kişileri ve olayları abartılı bir biçimde anlatırken güldürmeyi ve düşündürmeyi amaçladıkları için bu karikatürleri okuyanların bilgi birikimleri ve dünyaya bakış açılarına göre yorum farklıkları ortaya çıkacaktır. Bu nedenle aynı karikatür farklı kişiler tarafından değişik biçimlerde yorumlanabilir.