Tamburi Cemil Bey kimdir?

5.sınıf Türkçe dersi için verilen 5.Tema Millî Kültür, Tamburi Cemil Bey Enstrümanları Anlatıyor Hazırlık Çalışmaları sorularından birisi. Soru şu şekilde:

• Tamburi Cemil Bey kimdir? Araştırınız.

Tamburi Cemil Bey 1873 – 1916 yıları arasında yaşamış, Türk tanbur, yaylı tanbur, klasik kemençe, alto kemençe, viyolonsel ve lavta ustasıdır. Yaylı tanburu icad etmiştir.

1873 yılında İstanbul’da doğan Tanbûrî Cemil Bey’in dedesi Mustafa Reşid Efendi, sadrazam Hüsrev Paşa’nın Sadaret (Başbakanlık) Müsteşarlığını yapmıştır. Babası Tevfik Bey, ansnesi Zihniyar Hanımdır. Dört çocuğun en küçüğü olan Cemil Bey babasını henüz üç yaşında iken kaybetmiştir. Babasının ölümü sonrası amcası Refik Bey’in himayesinde, onun ölümü ile de amcasının oğlu Mahmud Bey’in yanında yetişmiştir. Cemil, orta öğrenimini tamamladıktan sonra Mülkiye’ye kaydolmuş fakat okulu yarıda bırakmış ve Hariciye Nezareti’nde (Dışişleri Bakanlığı) memuriyet olarak çalışmaya başlamıştır. 1908 de Meşrutiyetin ilânından sonrası Dışişleri Bakanlığı’ndaki görevinden ayrılarak 1912 yılında açılan Darülbedâyi’ye Mûsıkî muallimi olarak atanmıştır.

Tamburi Cemil Bey, ilk müzik bilgilerini orta okul sıralarında ağabeyi Ahmet Bey’den almıştır. Bir yandan ağabeyi Ahmet Bey’den genel bilgiler elde ederken, diğer yandan Kemânî Aleksan Ağa’dan Hamparsum ve Batı notasını öğrenmiştir. Müzik aleti çalmaya karşı ilgisi on yaşlarında keman ve kanun ile başlayan Cemil Bey daha sonra başladığı ve ismi ile bütünleşen tanbur sazı ile ustalık derecesine ulaşmıştır. Tamburi Ali Efendi’nin de öğrencilerindendir. Tamburi Cemil Bey, Ali Efendiden genel Mûsıkî bilgisi ile klâsik Mûsıkîmizin asıl karakterine ait incelikleri öğrenme imkânı bulmuş ve ondan eski tarz tanbur icrasını öğretmiştir. Tanburdan başka, klasik kemençe, lavta ve viyolonsel gibi sazları aynı ustalıkla icra ederek başlı başına bir ekol sahibi olmuştur. Müzik aleti çalmakta erişilmez bir mertebeye yükselmiş olan Cemil Bey aynı zamanda çok iyi bir bestekârdır. Yaptığı eserlerle Türk müziği saz icrasına yepyeni ve modern bir tarz ve değişik bir yorum getirerek icracılığın mükemmelleşmesinde en büyük rolü oynamıştır. Son yıllarında tamamıyla kemençeye yöneldiği ve tanburu daha az çaldığı görülür. Son derece dengeli ve kıvrak bir yay tekniği olan Cemil Bey, tanbur icrâsında yarattığı o harukûlâde gelişmeyi aynen kemençeye de uygulamış ve bu saza asil bir tavır getirmiştir. Viyolonsel de Cemil Bey’in çaldığı sazlar arasındadır. Yaylı Tanbur’u bulan ve ilk olarak kullanan da Cemil Bey olmuştur. Cemil Bey, tek başına halka açık konser veren ilk Türk Mûsıkîsi sanatkârıdır.

Tanburi Cemil Bey’in mezarı Mevlanakapı’da, Merkezefendi mezarlığındadır.

Bestelediği saz eserleri: Şedd-i Araban Peşrevi, Ferahfeza Peşrevi, Muhayyer Peşrevi, Mahur Peşrevi, Hicazkâr Peşrevi, Kürdili Hicazkâr Peşrevi, Isfahan Peşrevi, Neva Peşrevi, Bestenigâr Saz Semaisi, Suz-i Dilârâ Saz Semaisi, Ferahfeza Saz Semaisi, Hüseynî Oyun Havası (Çeçen Kızı), Nihavend Sirto, Nikriz Sirto

Tamburi Cemil Bey’in Eserleri:

1.Taksim, söz ve saz eserlerinin kaydedildiği plâkları (Seksen beş adet)

2.Rehber-i Mûsıkî: Türk Mûsıkîsinin Batı Mûsıkîsi ile karşılaştırmalı olarak yazıldığı bir nazariyat kitabıdır. Bu biçimde yazılan eserlerin ilkidir.

3.Yarım kalmış Kemençe metodu.

4.Mûsıkî eserleri: Muhtelif makamlardan sekiz peşrev, yedi sazsemâîsi, iki longa, iki zeybek, bir oyun havası. İlk sözlü eserinin “Etmesin avdet melâl-i intizar/Geçme ömrüm, geçmeden nevbahar” güfteli şarkısı olduğu söylenir.

Tamburi Cemil Bey’in Öğrencileri: Tanbûrî Refik Fersan, Fâhire Fersan, Ressam Tahsin Bey, Sâmiye Morkaya, Rahmi Bey’in kızı Nâhide Hanım, Âtıf Esenbel, Şemseddin Ziya Bey, Ziya Hüznî Bey ile iki kızı Müzeyyen ve Sâtıa Hanımlar, Tanbûrî ve Kemençeci Kadı Fuad Efendi, yeğeni Tanbûrî Hikmet Bey, Tanbûrî Kadıköylü Fuad Sorguç, Murad Öztorun.